قوانین سنتی دامداری و کشاورزی در کلیشم

قوانین سنتی دامداری و کشاورزی در کلیشم

(تمامی این قوانین در حال حاضر نیز در حال اجرا هستند )

اصطلاحات:

مُلکِ میان (molke mian): بخشهایی از زمینهای کلیشم که قابل کشت بوده و در آن گندم، جو، نخود و عدس می کاشتند.

بَر: قسمتهایی از مُلکِ میان که در سال جاری نوبت کشت آن بود.

بایر: زمینهایی از ملک میان که در سال جاری محل عبور دام بود.

قُرُق: زمینهایی که در سال، نوبت کشت آن بود تا زمانیکه همه محصولات برداشت شوند اجازه چرای دامها را نداشتند و به اصطلاح، قُرُق بود.

نَرِ گاو: گاوهای نر یا گاوهای ماده ای که در سال جاری گوساله ندارند.

دُنگ: طبق گفته قُدما کلیشم از 5 طایفه تشکیل شده که اسامی آنها ( اَرسنگی، نالبِند، وِلُنی، اَلیبَکی و مِلکِشایی) می باشند.

توضیحات:

طبق قوانین وضع شده در سده های قبل، زمینهای کلیشم به 3 بخش مراتع، ملک میان و طارم تقسیم می شوند که زمینهای طارم بطور مفصل در بخشهای بعدی توضیح داده خواهد شد. مراتع کلیشم از زمانی که هوا گرم می شود محل چرای دامها می باشد. طبق تقسیمات سنتی، گله های دام دُنگ های مختلف کلیشم، مراتع مخصوص به خود را داشتند. همچنین ملک میان نیز همانطور که از پدران به فرزندان به ارث رسیده بود نظم بسیار خاصی داشت و در حال حاضر نیز مرز زمینهای کشاورزی کاملا مشخص می باشد.

 برای دامهای سنگین (گاو) نیز یک یا دو چوپان تخصیص می دادند که از بهار تا پاییز مسئولیت گله با او بود. گله گاوها هر روز صبح برای چرا به مراتع می رفتند و غروب برای دوشیدن شیر و استراحت به محل نگهداری دامها در کنار خانه بر می گشتند. یک گله نیز مخصوص نر گاو بود که حدودا ماهی یکبار برای آمارگیری به روستا می آمدند و بقیه سال مثل دامهای سبک در مرتع بودند.

دامها در مراتع می چریدند تا زمانیکه محصول آخرین زمین کشاورزی برداشت شود. حالا می توانستند قرق را بشکنند و ملک میان نیز برای چرای دامها آزاد بود. لازم به ذکر است تا زمانیکه زمینهای کشاورزی محصولات خود را برداشت نکرده بودند دامها حق چرا در ملک میان را نداشتند.

تقسیمات ملک میان:

چون کلیشم هم کشاورزی و هم دامداری گسترده ای داشت لازم بود تا برنامه جامعی برای آن داشته باشند. به همین منظور ملک میان را به قسمتهای مختلفی تقسیم کرده بودند تا هم مشکلی برای دامداری و هم مشکلی برای کشاورزان پیش نیاید. تقسیمات به اینگونه بود که هر سال یک قسمت از زمینها بر بود و قسمت دیگر بایر که محل عبور دامها باشد. مرز زمینهای قسمت شمالی کلیشم، راه شاهی ای بود که به سمت خلشکوه منتهی می شود. مرز زمینهای شرقی نیز جاده پیشکلیجان بود. (تصویر زیر جاده پیشکلیجان می باشد.)

همانگونه که ذکر شد، هر دُنگ  مرتع مخصوص به خود را داشت. در سالهای اخیر چون دُنگ تقریبا رنگ باخته، تمام دامها در تمام مراتع اجازه چرا دارند.

امیدوارم مطالب را به خوبی منتقل کرده باشم. در بخش نظرات به ما در ارائه مطالب کمک کنید.